Przemysław Semczuk, Nieuchwytni. Odtajnione dokumenty, niewyjaśnione śledztwa PRL [Świat Książki]

 

Przemysław Semczuk to autor, który od lat zajmuje się tematyką kryminalną z czasów PRL-u. Na koncie ma książki o ówczesnych seryjnych mordercach, ale nie tylko. I nie jest tylko jeszcze jednym autorem z nurtu true crime, który skupia się wyłącznie na sensacyjnych wątkach, a jego książki poprzedzone są prawdziwie dziennikarskim śledztwem, analizą akt i dokumentów, dzięki czemu czytelnik zawsze może liczyć na pojawienie się wątków, których nie odnajdzie nigdzie indziej, a także dobrze uzasadnionych teorii. Tym razem oddaje w nasze ręce opowieść pt. Nieuchwytni. Odtajnione dokumenty, niewyjaśnione śledztwa PRL.

Na warszawskich ulicach rozgrywają się sceny niczym z amerykańskich filmów gangsterskich. Bandyci strzelają bez ostrzeżenia. Rabują utarg ze sklepu, napadają na strażników przed pocztą i atakują konwój z utargiem z Centralnego Domu Towarowego.

Bezpieka i milicja podejrzewają, że za „napadami warszawskimi” mogą stać ci sami ludzie, którzy dla okupu porwali Bohdana Piaseckiego, syna wpływowego polityka, przewodniczącego Stowarzyszenia PAX, a przed wojną przywódcy faszystowskiej Falangi.

Wśród tysięcy podejrzanych są ludzie z pierwszych stron gazet, aktorzy, politycy, dziennikarze, a nawet seryjny zabójca kobiet. W końcu na trop bandytów wpada oficer z prowincji. W nagrodę zostaje… wyrzucony z milicji.

Dokumenty odtajnione w 2019 roku przez Główne Archiwum Policji, ujawniają nieznane wątki i sensacyjny finał najdłuższego śledztwa kryminalnego w historii PRL.

Ta książka to rasowy reportaż poprzedzony mrówczą pracą. Każde słowo, stwierdzenie czy zawarta w książce teza mają swoje odzwierciedlenie w dokumentach, relacjach świadków czy prasie. Dzięki temu my, czytelnicy, możemy poznać historię niebywale długiego śledztwa i wydarzeń, które rozegrały się dziesięciolecia temu, ale są nadal fascynujące.

Narracja opowiadanej historii jest przystępna i wciągająca. Autor buduje klimat epoki, z precyzją dokumentalisty opowiada o okolicznościach zdarzeń. I robi to tak plastycznie, że z łatwością możemy wyobrazić sobie całą scenę. Jednak w budowaniu atmosfery i napięcia Semczuk ani na moment nie traci z oczu najważniejszego - czyli faktów. Nie ma tu zatem miejsca na sztuczne dramatyzowanie historii. O dramaturgię zadbała już historia. Opowieść zaczyna się od brawurowej, bezczelnej kradzieży pieniędzy, które pracownicy słynnego warszawskiego domu towarowego przywieźli zdeponować w banku, ale nie na tym się kończy. Mamy tu przytoczone podobne napady, zwłaszcza kradzież utargu sklepu firmowego z Chełmka, a także porwanie nastolatka, syna wysoko postawionego działacza PAX-u. I wszystkie te sprawy w pewien sposób się ze sobą łączą, choć nawet część śledczych w to nie wierzy.

Nie będę omawiać szczegółowo, na jakich sprawach koncentruje się autor i jakie śledztwa bierze na tapet, bo to najlepiej odkrywać samemu. Tym bardziej że książkę czyta się równie płynnie jak rasowy kryminał, a jednocześnie pozostaje nieustannie w sferze faktów. Jeśli już autor wysuwa przypuszczenia, to wyraźnie o tym mówi i - co ważne - objaśnia, które informacje czy dokumenty skłaniają go do stawiania tej czy innej tezy. Pozostawia czytelnikowi przestrzeń do własnej refleksji i przyjęcia lub odrzucenia przypuszczeń. Przede wszystkim jednak zapoznaje z arcyciekawą historią, która poniekąd odeszła już w zapomnienie.

Bardzo doceniam sposób wydania książki. Wzbogacenie jej o zdjęcia pomaga w budowaniu klimatu i wyobrażeń o czasie, w jakim rozegrały się wydarzenia. Do tego dostajemy reprodukcje dokumentów i gazet, których słowa są co prawda przytoczone w treści, ale możliwość zobaczenia ich w książce podnosi jakość lektury. 

Bardzo cenię rzeczowość książek Przemysława Semczuka połączoną z umiejętnością kreślenia plastycznych obrazów i opowiadania o faktach w sposób angażujący i emocjonujący, bez popadania w przesadny dramatyzm i naciągania faktów. Nieuchwytni po raz kolejny dowodzą, że autor jest świetnym reportażystą i ma nosa do okrywania interesujących spraw z przeszłości. Choć znaczna część jego czytelników o sprawach przedstawionych w książce usłyszy po raz pierwszy w życiu, z pewnością da się porwać lekturze i z wypiekami na twarzy zagłębi się w świat śledztwa, zbrodni, fałszywych tropów i zacieranych śladów. Dbałość o szczegóły, jakość, staranny research i wyciąganie na światło dzienne mało znanych faktów to już znak firmowy autora i po raz kolejny to wszystko znalazłam w jego książce. Dla pasjonatów historii PRL-u, reportaży true crime, miłośników kryminałów i historii. I must have dla fanów autora.

Autor: Przemysław Semczuk
Tytuł: Nieuchwytni. Odtajnione dokumenty, niewyjaśnione śledztwa PRL 
Wydawca: wydawnictwo Świat Książki

Egzemplarz recenzencki.