David Attenborough, Colin Butfield, Ocean. Ostatnie dzikie miejsce [Wydawnictwo Poznańskie]

 

To ciekawy zbieg okoliczności, że w podobnym czasie ukazały się dwie książki tak pełne zachwytu nad oceanem. Zupełnie różne, a jednak na swój sposób kompatybilne. Po przeczytaniu powieści Plac zabaw Richarda Powersa, tak pełnego zachwytu nad oceaniczną głębią, trudno było nie zapragnąć czytać o niej więcej. I tu już czekał Ocean. Ostatnie dzikie miejsce Davida Attenborough i Colina Butfielda. Tym razem nie powieść, ale opowieść o tym, co ludzkość ceniła zbyt mało.

David Attenborough, najsłynniejszy przyrodnik świata i legendarny dokumentalista, filmował we wszystkich oceanicznych siedliskach na świecie: od lodowatych zbiorników na biegunach po odległe rafy koralowe. Teraz dzieli się swoimi opowieściami o tych najbardziej tajemniczych zakamarkach planety.

Przez ostatnie sto lat udało nam się odkryć i dowiedzieć o oceanach więcej niż w jakimkolwiek innym okresie historii ludzkości. Poznaliśmy stworzenia zamieszkujące najbardziej tajemnicze i najdziksze czeluści, a dzięki nowym technologiom zobaczyliśmy wiele cudów natury. Jednocześnie nasze działania doprowadziły do tak głębokich zmian, że za kolejne sto lat być może będziemy świadkami oceanicznego wymierania.

Kiedy w XX wieku zaczął się kosmiczny wyścig, a rządy i naukowcy owładnięci byli ideą podboju kosmosu, kiedy my wszyscy spoglądaliśmy w gwiazdy z tęsknotą, rozmarzeniem, a może lękiem, znaczna część naszej planety, ta pokrywa wodą, wciąż pozostawała niezbadana i odkryta zaledwie powierzchownie. Wzięliśmy, my, ludzie, Ziemię w posiadanie i jak udzielni władcy przypisaliśmy sobie prawo do jej eksploatacji, bez myśli o tym, jak wpływa ona na życie i jakie konsekwencje będzie miała dla przyszłych pokoleń. Oceany potraktowaliśmy jak studnię bez dna, z której skarby można wydzierać bez umiaru. Dopiero wiele lat badań prowadzonych z oddaniem przez naukowców pozwala zrozumieć skomplikowane zależności między życiem w głębinach a naszym funkcjonowaniem na planecie, ale ludzie wciąż pozostają głusi na racjonalne argumenty. Dlatego tak ważna jest praca u podstaw, działania ludzi takich jak David Attenborough, budzących w ludziach z jednej strony miłość do oceanów, z drugiej świadomość, jak ważna jest ich ochrona. I to jest właśnie największa wartość tej książki.

Legendarny dokumentalista i przyrodnik snuje na kartach tej książki opowieść o oceanie, czyniąc z niego pierwszoplanowego bohatera. Odwołuje się do swoich doświadczeń i całego ogromu wiedzy, którą zgromadził przez lata, pokazując, jak fascynujący świat kryje się pod wodą. Zabiera nas w przeróżne, bardzo konkretne miejsca. Na rafy koralowe i lasy wodorostów. W rejony ciepłe i chodne. Wychodząc od konkretu do ogółu, prezentuje cały system zależności życia pod powierzchnią wody, ale też związku tegoż podwodnego świata z funkcjonowaniem całej planety.

Autor opowiada merytorycznie i angażująco zarazem. Pisze o własnych doświadczeniach, rozmawia z ludźmi i przywołuje najważniejsze naukowe odkrycia i badania, które pozwalają zrozumieć ten w gruncie rzeczy obcy nam świat. Bez zbędnej emfazy, a jednak z bolesną precyzją uświadamia, jak rabunkowa gospodarka morska stopniowo dewastowała oceaniczne życie, jednocześnie nie pozbawiając nas nadziei, że może się to skończyć. Co więcej, autor przywołuje dowody na to, że z odpowiednim wsparciem, mądrym zarządzaniem, a przede wszystkim dzięki współpracy świadomych wagi tematu ludzi, proces dewastacji nie tylko da się zatrzymać, ale i odwrócić. Życie w oceanie ma zdolność do regeneracji, wystarczy mu tylko odrobinę pomóc.

Ta książka jest fascynującą podróżą do miejsc, które są w naszym zasięgu, ale i tych odległych. Pełna pasji i zaangażowania opowieść uderza w czytelnika bogactwem faktów, ale i ogromną przestrzenią do refleksji. Książka jest przy tym wzbogacona zarówno o czarno białe ilustracje, ryciny urozmaicające lekturę, oraz zdjęciową wkładkę, która może i jest namiastką piękna oceanów, ale jakże znaczącą. Przystępny język, mieszanka fascynacji i rozsądku sprawiają, że książkę czyta się z lekkością i zaangażowaniem. Myślę sobie, że takie popularnonaukowe pozycje powinny trafiać do jak najliczniejszego grona odbiorców, bo nie tylko pozwalają odkryć piękno otaczającego nas świata, ale i zrozumieć zależność między jego dobrostanem a naszym życiem.

Autor: David Attenborough, Colin Butfield
Tytuł: Ocean. Ostatnie dzikie miejsce 
Tłumacz: Sławomir Królak
Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie

Egzemplarz recenzencki