Yuval Noah Harari, Sapiens. Od zwierząt do bogów [Wydawnictwo Literackie]

 

Książka Yuvala Noaha Harariego pt. Sapiens. Od zwierząt do bogów od bardzo dawna była na mojej liście "must read", ale jakoś zawsze lekturę odwlekałam w czasie. Wisiała na półce na Legimi, zerkałam na nią w księgarni... A potem razem z Wojtkiem zachwyciliśmy się Niepowstrzymanymi, w których autor kieruje swoje przemyślenia do młodszych odbiorców i już wiedziałam, że trzeba nadrobić zaległości. Tym bardziej że pojawiło się jubileuszowe wydanie tej niesamowitej książki.

Autor to izraelski historyk. Wykłada historię na wydziale nauk humanistycznych Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. Specjalizuje się w historii średniowiecza, wojskowości oraz ogólnie pojętej historii świata wraz z powiązanymi z nią procesami makro-historycznymi. Ukończył doktorat na Uniwersytecie w Oxfordzie. Mieszka w Syjonie we wschodniej części Jerozolimy (Bet Szemesz).

"Sapiens to fascynująca historia naszego gatunku i opowieść o tym, co robimy z własną potęgą" - czytamy w opisie wydawcy i tym razem nie mam podstaw, żeby te deklaracje podważać. Książka jest ze wszech miar fascynująca. I to do tego stopnia, że mimo pokaźnych rozmiarów (ponad 500, stron nie licząc przypisów), czyta się ją szybko jak dobrą powieść.

Książka podzielona jest na cztery części, a jednocześnie jest prawdziwą podróżą przez czas - od najdawniejszej historii gatunku. Harari opowiada nam o tym, jak w toku ewolucji pojawił się homo sapiens i na ile to pojawienie jest fenomenem, a na ile zwykłą koleją rzeczy. Odwołuje się nie tylko do samej teorii ewolucji, ale do dziesięcioleci badań, które część wcześniejszych teorii wykluczyły bądź podały w wątpliwość. Do tego pokazuje, jak zdolności poznawcze gatunku przyczyniły się do jego dalszych przemian.

Kolejnym krokiem na drodze jest rewolucja agrarna, którą Harari pokazuje nie jako największe dobrodziejstwo, ale też pewną pułapkę dla gatunku. Skłania czytelnika do zastanowienia się, czy w szerokiej perspektywie przyniosła ona gatunkowi więcej korzyści czy szkód. Oczywiście bez niej nie byłoby świata, który znamy, ale autor bardzo wymownie wybija nas z bańki samozadowolenia.

Następnie przechodzimy do czasu konsolidacji wspólnot. Dla mnie to najciekawsza część książki, w której przyjrzeć się możemy mechanizmom kształtującym coraz większe wspólnoty i rządzące pojawianiem się zależności między nimi. Pieniądze, religia, powstanie imperiów - to wszystko efekt zachodzących między ludźmi procesów.

Na koniec mamy już historię najnowszą - tę powiązaną z postępem w wielu dziedzinach nauki, który zmienia nas samych i świat, w którym żyjemy. Tu Harari dociera do spekulacji na temat przyszłości gatunku i jego ewentualnego kresu.

Autor proponuje czytelnikowi interdyscyplinarne spojrzenie zarówno na historię gatunku, jak i jego teraźniejszość. Pokazuje, że pewne mechanizmy z przeszłości, pod nieco zmienioną formą, wciąż funkcjonują i wciąż mają siłę oddziaływania. Że historia ludzkości to nie tylko fakty i daty, ale też procesy, zmiany, przypuszczenia, teorie, które dopiero czas i nauka mogą zweryfikować. 

Można się z autorem nie zgadzać, można podważyć jego refleksje, jednak nie można mu odmówić daru do snucia opowieści. Historia gatunku jest w jego książce jak gawęda, powieść przygodowa, sensacyjna i kryminalna w jednym, a przede wszystkim oparta na naukowych badaniach, odkryciach i teoriach. Harari opowiada o świecie tak, że od lektury trudno się oderwać i jednocześnie chłonie się jego słowa, ale nie bezrefleksyjnie. Bo autor nie uzurpuje sobie miana wszechwiedzącego. I zostawia miejsce na wątpliwości.

Czytając ostatnie rozdziały książki, która wydana została 10 lat temu, możemy zauważyć, że pewne jego przypuszczenia z perspektywy czasu okazały się nietrafne. Czas je zweryfikował, ale też sam Harari podkreślał, że to jedynie teorie. Jeśli sięgniecie po starsze wydania książki, miejcie świadomość, że sam autor przyznał się do pomyłki w posłowiu do wydania jubileuszowego. Jednak jego pomyłki wcale nie skreślają walorów książki i nie podważają wszystkiego, co napisał.

Sapiens to książka warta uwagi. Wciągająca, interesująca i intrygująca, a do tego napisana ze swadą i polotem. Czyta się ją rewelacyjnie i zostaje z masą bardzo ciekawych informacji, które pozwalają lepiej poznać naszą przeszłość i zrozumieć teraźniejszość. 

Autor: Yuval Noah Harari
Tytuł: Sapiens. Od zwierząt do bogów 
Tłumacz: Justyn Hunia
Wydawca: Wydawnictwo Literackie

Egzemplarz recenzencki.