Blake Crouch, Upgrade. Wyższy poziom [Zysk i s-ka]

 

Literatura science fiction ma do zaoferowania coś więcej niż rozrywkę. Bardzo często pomaga spojrzeć na aktualnie pojawiające się dylematy moralne czy interesujące kwestie z nieco innej perspektywy, urealniając okoliczności, które dziś są jedynie obiektem dywagacji. Przyszłość, w jakiej rozgrywają się wypadki, wcale nie musi być tak odległa, a podejmowana problematyka często jest bardziej aktualna niż się nam wydaje. Jedną z takich książek jest właśnie Upgrade. Wyższy pozom Blake'a Croucha.

Logan Ramsay ma szansę stać się następnym krokiem ludzkiej ewolucji. Z początku nie jest pewien, czy cokolwiek się zmieniło. Czuje się jedynie… bystrzejszy. Lepiej się koncentruje.

Sprawniej wykonuje równoległe zadania. Czyta nieco szybciej, lepiej zapamiętuje, potrzebuje mniej snu. Wkrótce zaczyna się coś dziać z jego mózgiem. A także ciałem. Zaczyna postrzegać świat i otaczających go ludzi – w tym swoich najbliższych - całkiem inaczej.

Prawda jest taka, że zhakowano genom Logana. To, że właśnie on stał się celem tego wprowadzenia na wyższy poziom, nie jest przypadkiem. Powodem jest przerażające rodzinne dziedzictwo. Co gorsza to, co się z nim dzieje, jest jedynie pierwszym etapem znacznie szerzej zakrojonego planu, który wywoła takie same zmiany u dużej części ludzkości - straszliwym kosztem. Logan jest jedyną osobą na świecie zdolną powstrzymać ten proces, nawet jeśli ceną jest utrata człowieczeństwa...

Akcja powieści toczy się właśnie w nie tak odległej przyszłości, czyli w połowie XXI wieku. W świecie, w którym zabronione wszelkich eksperymentów genetycznych, niezależnie od tego, czy prowadzone są w starannie nadzorowanych laboratoriach państwowych czy uniwersyteckich, czy też na własną rękę przez ludzi o szlachetnej czy też nieszlachetnej motywacji. Wszystko dlatego, że świat wciąż nie otrząsnął się po klęsce wielkiego głodu. Kataklizm pochłonął setki tysięcy istnień, a był efektem wymykającego się spod kontroli eksperymentu genetycznego.

Protagonistą opowieści jest człowiek pracujący dla zwalczającej nielegalne eksperymenty genetyczne agencji rządowej, który jednocześnie jest synem kobiety odpowiedzialnej za nieudany eksperyment. To jego genom ulega wymuszonej zewnętrznie modyfikacji, zwracając na mężczyznę  podejrzliwe oko samej agencji. Dopiero po ucieczce z tajnego ośrodka Logan zaczyna odkrywać, kto stoi za dokonaną w jego organizmie przemianą i że stawka, o którą toczy się gra, jest bardzo wysoka. Musi także podjąć decyzję odnośnie do lojalności wobec rodziny a odpowiedzialności za innych ludzi.

Crouch bardzo ciekawie kreśli tło dla całej intrygi, zgrabnie wplatając w fabułę informacje o wszystkich korzyściach, jakie dają lub mogłyby dać badania prowadzone nad modyfikacjami genetycznymi, a także o zagrożeniach, jakie ze sobą niosą. Dostajemy więc nie tylko thriller science fiction, ale też garść zagadnień z pogranicza nauki i etyki, ważącej korzyści i koszty, jakie mogą przynieść eksperymenty, ale też opis smutnego losu wszystkich genetyków, którzy wskutek wprowadzonych restrykcji zostali pozbawieni możliwości wykonywania zawodu.

Wprowadzając czytelnika w kwestie etyczne, autor zarysowuje całą skalę dylematu, przed którym staje bohater powieści. Na przeciwstawnych szalach dokładane są kolejne argumenty, a języczkiem u wagi może okazać się kwestia lojalności wobec rodziny. Prezentowane w powieści argumenty są rzeczywiście przekonujące, dzięki czemu stawka rozgrywki zarysowana jest odpowiednio wysoko i wyraźnie, nie tylko by zbudować napięcie, ale też skłonić czytelnika do kwestionowania działań poszczególnych postaci. Atmosfera gęstnieje wraz z rozwojem akcji, co finalnie daje bardzo atrakcyjny z punktu widzenia czytelnika efekt. Powieść wciąga i trudno się od niej oderwać.

To powieść dynamiczna, emocjonująca, zachowująca cechy klasycznego thrillera - z osamotnionym, osaczanym zewsząd bohaterem, rozdartym wewnętrznie między poczuciem misji a lojalnością wobec rodziny, rozumiejącym argumenty każdej ze stron i zmuszonym do samodzielnego podjęcia decyzji w imieniu ogółu. Miłośnicy tego typu historii - nie tylko z nurtu science fiction - dopatrzą się tu wielu chętnie wykorzystywanych w popkulturze motywów. Nie miałam jednak w czasie lektury wrażenia wtórności, bowiem autor buduje swoją własną historię, zgrabnie tymi motywami żonglując. Przede wszystkim nośnikiem napięcia pozostaje bardzo plastycznie zarysowany dylemat dotyczący celów uświęcających środki i antagonista, którego argumentom trudno odmówić słuszności. 

Mamy tu dość ponurą wizję niedalekiej przyszłości, która wcale nie jest wyssana z palca i wynika bezpośrednio z obecnej sytuacji, w jakiej znajduje się ludzkość i cała nasza planeta. Autor nie daje nam wielkich nadziei na poprawę, słusznie zauważając, że w starciu z interesami wielkich korporacji i prominentnych polityków nie ma wielkich szans na altruistyczne rozwiązania wpływające na poprawę stanu środowiska. Do tego powszechna inwigilacja człowieka przez sterowane za pomocą AI systemy kamer, powszechna korupcja, przestępczość medyczna i gospodarcza. Smutna to laurka wystawiona ludzkości, ale czyni książkę jeszcze bardziej wiarygodną i interesującą.

Czy to powieść bez wad? Niekoniecznie. Nie wszystkie rozwiązania fabularne mnie do siebie przekonały, a końcówka w moim odczuciu jest odrobinę przerysowana, jednak uważam, że Upgrade to interesująca lektura. Z jednej strony klasyczny thriller science fiction, gwarantujący napięcie, gęstą atmosferę, dynamiczną akcję i nieprzewidywalne jej zwroty, z drugiej powieść podejmująca zagadnienia dotyczące etyki eksperymentów naukowych oraz kwestie kierunku, w którym zmierza ludzkość jako gatunek. Do tego ciekawy punkt wyjścia do rozważań nad ewolucją gatunku i istotą tego, co czyni nas ludźmi. Wciągająca i atrakcyjna powieść rozrywkowa z bardzo aktualnymi refleksjami.

Autor: Blake Crouch
Tytuł: Upgrade. Wyższy poziom
Tłumacz: Paweł Wieczorek
Wydawca: Zysk i s-ka

Egzemplarz recenzencki.