Kamil Janicki, Życie w chłopskiej chacie [Wydawnictwo Poznańskie]

 

Większość z nas ma jakieś wyobrażenie o tym, jak wyglądało życie w chłopskiej chacie. Pewnie na samo hasło uruchamiają się w was skojarzenia, może z lekturą Chłopów, może z Konopielką, może ze scenami ze Znachora czy innego filmu obrazującego życie "pod strzechą". A może z którymś z odwiedzonych ze szkolną wycieczką skansenów.  Ile te skojarzenia mają wspólnego z rzeczywistością? Można to sprawdzić, sięgając po książkę Kamila Janickiego Życie w chłopskiej chacie.

Uwielbiam książki autora, niezależnie jakiego tematu dotykają. Potrafi on merytorycznie, a jednocześnie przystępnie przybliżać zagadnienia, które mogły nawet wcześniej nie wydawać nam się ciekawe, a w czasie lektury zaczynamy odkrywać, jak cudownie jest poszerzać swoją wiedzę i kierować uwagę w zupełnie nieznane tematy. Nie inaczej jest w przypadku najnowszej książki. 

Lektura książki przypomina trochę przekraczanie kolejnych kręgów wtajemniczenia, kierując się z dalszego otoczenia do samego sedna codzienności. Na początek dowiadujemy się, jak szeroki - a właściwie jak wąski - był świat przeciętnego chłopa. Dowiadujemy się, jak wyglądała prawdziwa chłopska zagroda, jak budowano domy, jak je wyposażano. Co znajdowało się za progiem, jakie panowały przesądy i rytm życia (oraz śmierci). Co jedzono, czym dom ogrzewano i oświetlano, jak spędzano noce. Znajdziemy rozdziały o studniach, higienie, porodach, ustępach, brudzie, obejściu oraz starości. Słowem - jest w tej książce poruszony każdy z najważniejszych i najbardziej uniwersalnych aspektów życia polskiego chłopa.

Kamil Janicki eksploruje temat metodycznie niczym w pracy naukowej, wszechstronnie przyglądając się zagadnieniom, jednocześnie wyciągając z nich esencję w taki sposób, by edukować czytelnika, ale i rozbudzać jego ciekawość i utrzymywać uwagę. Treść wzbogaca materiał graficzny, ale to w tekście zawierają się najważniejsze kwestie.

Autor nie skupia się na jednym tylko regionie, przywołuje porównania, wskazuje, co jest dla tematu uniwersalne, a gdzie pojawiały się różnice pomiędzy regionami czy zaborami. Docieka, z czego one wynikały i jak się kształtowały pewne charakterystyczne zwyczaje. Może się nam wydawać, że wiele na temat życia wsi wiemy, ale ta lektura pokazuje, jak wiele luk i stereotypów nasze pojęcie o przeszłości chłopów ukształtowały. 

Lektura książki jest podróżą poprzez czas i kulturę, wyłuskującą prawdę zza mirażu tego, jak postrzegamy ludowość i tradycje tak barwnie eksponowane w skansenach.  Skupia się na momencie, kiedy upadał system pańszczyźniany i silniej kształtowała się ludowa kultura i zmieniał obraz wsi, niemożliwy do zachowania, ale wciąż w zasięgu badaczy przeszłości. To opowieść, która nie romantyzuje chłopów, ale i nie odziera ich z godności. Napisana z rozwagą, analityczna, ale wciągająca jak beletrystyka.

I znów muszę to powtórzyć - tak powinna wyglądać dobra książka popularnonaukowa. Dla mnie must read dla każdego, kto choć trochę interesuje się przeszłością i kulturą, z której się wywodzimy i na której wyrośliśmy. Świetna rzecz.

Autor: Kamil Janicki
Tytuł: Życie w chłopskiej chacie 
Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie

Egzemplarz recenzencki.