Kamil Piechura, Era [Filia]

 

Sztuczna inteligencja od dawna była obiektem zainteresowania literatury, ale też temat eksplorowany był głównie przez twórców powieści z gatunku science fiction. Teraz jednak, gdy istnienie AI stało się tak namacalne, nawet jeśli nie ma (jeszcze) tej docelowej, samoświadomej formy, zaczyna przenikać jako punkt napędowy także do gatunków, których akcja rozgrywa się bardziej współcześnie. A że ten trop literacki od lat bardzo mnie pociąga (podobnie jak zagadnienia związane z etycznym i filozoficznym ujęciem kwestii), ulegam pokusie czytania lektur, które zapewniają mi kontakt z tematem. I dlatego właśnie skusiłam się na lekturę thrillera Kamila Piechury pt. Era.

Dla Oliwiera Falka targi technologiczne w Hanowerze to wydarzenie, na które czekał całe życie. Wraz ze swoim zespołem chcą dowieść, że ich dzieło — tysiące linii komputerowego kodu — może równać się z ludzką kreatywnością.

Tuż przed pokazem idylliczny świat Falka przeradza się w początek koszmaru, gdy jeden z jego przyjaciół, a zarazem czołowy architekt systemu, ginie w niewyjaśnionych okolicznościach. Kiedy transmitowane na żywo na całą Polskę wideo wstrząsa opinią publiczną, w sprawę angażuje się enigmatyczny komisarz Samuel Blom.

CZY ERA, CUDOWNE DZIECKO TECHNOLOGII, MOGŁA SIĘ ZWRÓCIĆ PRZECIWKO SWOJEMU OJCU?

JAKĄ CENĘ PRZYJDZIE ZAPŁACIĆ FALKOWI I JEGO PRACOWNIKOM ZA STWORZENIE BYTU NIEMALŻE LEPSZEGO OD NICH SAMYCH?

„Era” to opowieść o marzeniu, którego realizacja pociąga za sobą traumy i ofiary.

Czy ktoś jest gotów podjąć się czynów makabrycznych, aby choć na moment odzyskać kontrolę nad tym, co niegdyś utracił?

Piechura niemal na początku swojej powieści składa nam, czytelnikom, pewną obietnicę - a to za sprawą cytatu, otwierającego historię i przywołującego słowa Gariego Kasparowa o tym, że maszyny zaczynają zaskakiwać nas metodami, jakich używają do osiągania rezultatów. Te słowa ustawiają w pewien sposób nasze oczekiwania, z którymi autor zaczyna pogrywać.

Era to powieść, którą można śmiało nazwać technothrillerem, a jednocześnie pozostaje - w moim odczuciu - przystępna także dla czytelników nieobeznanych z techniczną nomenklaturą i zasadami programowania czy uczenia mechanicznego. Choć aspekty techniczne odgrywają tu pewną rolę, autor dba o to, by za pośrednictwem jednego z bohaterów przybliżyć je laikom w sposób zrozumiały na tyle, by mogli cieszyć się przebiegiem fabuły. Zresztą technologia odgrywa tu z jednej strony rolę znaczącą, ale nie pierwszoplanową jeśli chodzi o budowanie napięcia. Bo to - klasycznie dla thrillera - opiera się nie na znajomości zasad działania AI, a na poczuciu narastającego zagrożenia i niejasnych intencjach. Oraz na stałym pytaniu o to, czy za ciosami, padającymi na zespół Falka, stoi człowiek czy zbuntowana maszyna.

W powieści dzieje się wiele i dość szybko, ale autor prowadzi swoją fabułę sprawnie, sprawiając, że dajemy się porwać nurtowi zdarzeń, a jednocześnie nie tracimy w nich orientacji. Zresztą autor zostawia nam wyraźne ślady jeśli chodzi o osobę sprawcy, a przy tym igra z konwencją thrillera, zakładając, że te oczywiste ślady wzbudzą podejrzenia czytelnika swoją ostentacyjnością i sprawią, że zacznie gubić się w swoich domysłach.

Oczywiście zdajemy sobie sprawę, że - niezależnie od osoby sprawcy - motyw zemsty, w ramach której dokonuje się makabrycznych wręcz czynów, karząc otoczenie osoby, która jest obiektem wendetty, jest mocno przekombinowany, ale tu też autor postępuje bardzo świadomie, ale o tym przekonać się można dopiero po zakończeniu lektury. W ramach recenzji nie mogę przywołać uzasadniających argumentów.

Piechura stawia na kilka narracji - zarówno trzecio-, jak i pierwszoosobową, a nawet dodaje nieco narracji w drugiej osobie. Do tego dołącza sceny zapisane w formie scenariusza, doskonale obrazujące fabułę serialu produkowanego przez AI. Wszystkie te metody autor stosuje bardzo świadomie, doskonale wiedząc, jaką przeznacza im rolę w budowaniu wielopłaszczyznowej intrygi.

A intryga, choć wydaje się początkowo dość prosta, ze sceny na scenę komplikuje się, gmatwa i zmienia, z wykorzystaniem znanych w literaturze zabiegów i motywów, zaprzęgniętych właśnie do stworzenia osobnej, wciągającej historii. Finalnie przekonujemy się, że nic tu nie było przypadkowe, a każdy z elementów i każda z postaci miała do odegrania swoją rolę, nawet jeśli wydawała się bardzo schematyczna czy stereotypowa. 

Książkę czyta się bardzo dobrze, porywa czytelnika swoją niepokojącą aurą i poczuciem zagrożenia, bawiąc się to niesmakiem, to mrożącymi krew w żyłach chwilami. Serwuje nam momentami poczucie, że wszystko już wiemy, po czym przekreśla to poczucie jedną spektakularną sceną. Do tego Piechura wykorzystał całą siłę epilogu, by zmienić mój odbiór i ocenę wielu elementów tej historii, które w czasie lektury budziły moje zastrzeżenia i ostatecznie podnieść ocenę całości, za co szczególnie cenię sobie tę lekturę. To naprawdę udany thriller kryminalny, wykorzystujący sprawnie nasze oczekiwania wobec istoty sztucznej inteligencji i zawieszający typowanie sprawcy pomiędzy czynnikiem ludzkim a poczuciem, że może jednak za wszystkim stoi maszyna. Kawał dobrej literackiej rozrywki.

Autor:  Kamil Piechura
Tytuł: Era 
Wydawca: wydawnictwo Filia

Egzemplarz recenzencki.