Zuzanna Bukłaha, Kacper Sulowski, Ostatni [Agora]

 

Na terenie naszego kraju w XX wieku działało kilku seryjnych morderców, z których większość doczekała się kary. I to właśnie ich nazwiska znane są opinii publicznej. Jednak niewiele osób słyszało o nieuchwytnym zabójcy homoseksualistów z Łodzi. I to jego tropem ruszają reporterzy Zuzanna Bukłaha i Kacper Sulnowski, a efektem ich dziennikarskiej pracy jest reportaż  Ostatni.

W latach 1988-1993 ktoś w Łodzi bestialsko zabił siedmiu mężczyzn. Tym, co łączyło ofiary, był homoseksualizm. I fakt, że wpadli w ręce tego samego oprawcy, który dla policji pozostawał nieuchwytny. Po latach można było wskazać, że prawdopodobnie zbrodniczych czynów dopuścił się Roman Pawluk, a dokonywał ich w przerwach odbywania wyroków skazujących za inne przestępstwa. Tylko ślady biologiczne pozwoliłyby udowodnić jego winę, ale dziś takich śladów nie ma.

Reporterzy Zuzanna Bukłaha i Kacper Sulowski podjęli się zadania, którego do tej pory nikt nie wykonał: zebrali wszystkie materiały dotyczące sprawy seryjnego zabójcy homoseksualistów z Łodzi, dotarli do nieoficjalnych policyjnych notatek i zdjęć z miejsc zbrodni, do świadków zdarzeń i osób zaangażowanych w poszukiwania mordercy. Rozmawiali z policjantami z Archiwum X, którzy przez cztery lata, po znalezieniu nowego tropu, zajmowali się sprawą, i z prokuratorką, która przesłuchiwała Romana Pawluka. Poznali niepublikowane do dziś wyniki badania wariografem, które jednoznacznie wskazują, że Pawluk brał udział w zabójstwach sprzed trzydziestu lat. Rozmawiali z jego przyjaciółmi, bliskimi i osadzonymi, z którymi dzielił celę. Zjedli sernik z potencjalnym mordercą.

Ten reportaż czyta się jak powieść, ponieważ autorzy nie dość, że wykonali niebagatelną pracę śledczą, to jeszcze na podstawie dostępnych materiałów odtworzyli dialogi i sytuacje, dodali kilka scen spajających tkankę opowieści i zabrali czytelników w interesującą podróż do świata zbrodni.

Wydawca obiecuje nam reportaż "wstrząsający", ale w moim odczuciu daleko mu do takiego. Być może wpływa na mój odbiór fakt, że true crime dobrze już rozgościło się na polskim rynku wydawniczym i niełatwo jest wywrzeć wrażenie na czytelniku, który ma na swoim koncie dziesiątki tego typu książek. Za to na pewno można nazwać Ostatniego reportażem solidnym, konstruowanym z konsekwencją i dobrym researchem. 

Sama historia jest bez wątpienia interesująca, ale nie ze względu na samą istotę zbrodni, ofiary czy sprawcę, ale na ukazanie indolencji systemu sprawiedliwości. Tym, co pozwoliło działać zabójcy, nie była - a przynajmniej nie do końca - niechęć konkretnych policjantów do pracy, ale fakt, że brakowało systemowych rozwiązań pomagających łączyć sprawy. Braki kadrowe, częste zmiany obsady, brak komunikacji sprawiały, że każda sprawa była rozpoznawana w izolacji, bez szerszego kontekstu, przez co uwadze umykały kolejne poszlaki i dowody.

Ostatni to ciekawe studium przypadku, pozwalające czytelnikowi odkryć nieznaną powszechnie sprawę. Tekst z dobrze zebranym materiałem, wyważony, nieskupiający się na krwawych scenach i nieszukający poklasku. Nieprzesadnie rozbudowany, za to ukazujący historię w możliwie najszerszym kontekście i z pewnością warty uwagi tych czytelników, którzy interesują się realnymi sprawami i historiami, które nie zostały domknięte przez wymiar sprawiedliwości. 

Autor: Zuzanna Bukłaha, Kacper Sulowski
Tytuł: Ostatni 
Wydawca: wydawnictwo Agora

Egzemplarz recenzencki.