John Vaillant, Czas ognia. Opowieść o płonącym świecie [Wydawnictwo Poznańskie]

 

Pamiętacie ostatni raz, kiedy w telewizji śledziliście doniesienia o ogromnych pożarach? Zauważyliście, że powoli temat nam powszednieje, bo takie informacje latem pojawiają się coraz częściej, a o ile sami nie znajdujemy się na obszarach zagrożonych, zwykle szybko o tych doniesieniach zapominamy. Jednak, jak dowodzi John Vaillant w swoim reportażu Czas ognia. Opowieść o płonącym świecie, pożary to coraz bardziej - nomen omen - palący problem.

W ciągu ostatnich 100 lat na naszej planecie występuje coraz więcej ogromnych i drobnych pożarów. Choć ogień towarzyszy nam od tysięcy lat – kształtował cywilizację, kulturę, a bardzo możliwe, że również nasz mózg, to wciąż pozostaje niestabilnym źródłem energii, które w każdej chwili może się wymknąć spod kontroli.

Tak stało się w maju 2016 roku. Fort McMurray, będący centrum kanadyjskiego przemysłu naftowego, spłonął doszczętnie. Pozornie niewinny pożar lasu zamienił się w katastrofę, która stopiła samochody, zamieniła całe osiedla w ogniste bomby i zmusiła 88 000 osób do ucieczki.

Przez pryzmat tej apokaliptycznej pożogi – leśnego odpowiednika huraganu Katrina – John Vaillant ostrzega, że nie był to odosobniony przypadek, lecz szokująca zapowiedź tego, na co musimy się przygotować w coraz gorętszym i łatwopalnym świecie. To nie jest planeta, jaką zastaliśmy. To całkiem nowe miejsce – planeta ognia, którą sami stworzyliśmy.

Punktem wyjścia do opowieści Vaillanta jest pożar, który wybuchł w 2016 roku w Forcie McMurray. Pewnie wielu z was nawet o nim nie słyszało, ja nie przypominam sobie nawet mgliście żadnych wzmianek. Pożar lasu gdzieś w Kanadzie - kogo to może obchodzić? A jednak autor słowo po słowie sprawia, że czytelnik rzeczywiście angażuje się w tę historię i w napięciu godnym klasowego thrillera śledzi rozwój wypadków.

A te są spektakularne. Płonący las, samonapędzający się, eskalujący pożar i miasto, które stoi na jego trasie. Ewakuacja, która przebiega z godnym podziwu porządkiem, mimo że okoliczności skłaniają wręcz do panicznych ruchów. Strażacy, którzy stawiają czoła ogniu i pożarowi w warunkach, do jakich nie byli przeszkoleni. Wszystko to nakreślone z filmową wręcz plastycznością i reporterską precyzją sprawia, że ta historia wciąga i budzi grozę.

Ale nie wyłącznie na wzbudzeniu grozy zależy autorowi. Opowieść o spektakularnym pożarze jest punktem wyjścia do znacznie szerszej narracji. Autor dba o to, by wprowadzić czytelnika w jej kontekst, uzmysławiając mu specyfikę miejsca, gdzie rozegrały się wydarzenia. Przedstawiając historię osadnictwa na tych terenach i ingerowania w przyrodę pokazuje, że do wydarzeń przyczynił się w znacznej mierze ciąg zdarzeń trwających od dekad, a związanych bezpośrednio z działalnością człowieka i jego głodem czerpania mocy z paliw kopalnych.

Vaillant poświęca sporo miejsca także specyfice pożarów, przywołując badania prowadzone na ten temat i pokazując, jak świat człowieka jest łatwopalny i jak bardzo używane przez nas na co dzień materiały, także te z pozoru niewinne, łatwo mogą stać się pożywką dla ognia i jak mocno podsycają jego niszczycielską siłę. Świetnie obrazuje też mechanizm przebiegu pożaru i tego, jakie czynniki na niego wpływają.

Autor skupia się na pożarze, który zmusił do ewakuacji 88 000 osób, ale wykracza poza samo wydarzenie, badając głębsze przyczyny i skutki, w tym rolę ognia w historii ludzkości i zagrożenia klimatyczne.

Czas ognia to porażający, świetnie napisany reportaż, który łączy w sobie emocje i realną wiedzę. Przystępny, mimo rozbudowanej formy, i wciągający jak powieść. To książka, która nie tylko opowiada o pewnych zdarzeniach, ale realnie skłania do refleksy. Uzmysławia, że czas ognia to tak naprawdę efekt czasu człowieka i nierozerwalnie wiąże się z naszymi działaniami na globalną skalę. To opowieść, o której pamięta się długo i która niestety nie daje łatwych odpowiedzi. Ale buduje świadomość czytelnika i krytyczne spojrzenie na naszą rabunkową względem środowiska gospodarkę i pogoń za dostępem do paliw kopalnych. Autor wplata w historię dramatu ludzi naukową wiedzę o fizyce i chemii ognia, co czyni ją bardziej pogłębioną i wielowymiarową.

Autor: John Vaillant
Tytuł: Czas ognia. Opowieść o płonącym świecie 
Tłumacz: Sławomir Królak
Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie

Egzemplarz recenzencki