[#zwojtkowejbiblioteczki] Neal Shusterman, Głębia Challengera [W.A.B.]

 

Cieszą mnie wznowienia książek, ale najbardziej te z nurtu literatury dziecięcej i młodzieżowej, bo dzięki nim mam szansę zapoznać się z tytułami, które kiedyś umknęły naszej uwadze. I tak właśnie do naszej biblioteczki trafiła Głębia Challengera Neala Shustera, czyli powieść młodzieżowa, którą postawię tuż obok Notatek samobójcy i podsunę Wojtkowi za 2-3 lata.

Autor podejmuje w książce jeden z tematów niełatwych, a nawet wciąż traktowany jak tabu, zwłaszcza w literaturze młodzieżowej - czyli chorobę psychiczną. Piętnastoletni bohater książki - Caden Bosch - jest zdolnym licealistą, który ma coraz większe problemy ze skupieniem uwagi, paranoidalne myśli i coraz częściej zachowuje się w sposób niezrozumiały dla otoczenia. Jest też członkiem załogi statku żeglującego w stronę Głębi Challengera - najgłębiej położonego punktu Rowu Mariańskiego.

Chłopak powoli przestaje dostrzegać różnicę między rzeczywistością a ułudą i zaczyna żyć na granicy dwóch światów.

Autor, który już na wstępie wyjaśnia, że treść książki została oparta na osobistych doświadczeniach jego rodziny, nie tworzy z tej historii pamiętnika, ale nadaje jej literacką formę, która na początku budzi niepokój i przytłacza, a wraz z rozwojem fabuły wciąga niczym morski wir, z którego nie sposób się wydostać.

Na początku czytelnik zmierzyć się musi z pozornym chaosem tekstu ujętego w krótkie, niemal urywające się rozdziały, w których akcja przeskakuje między codziennością Cadena, zarysem misji statku płynącego ku Rowowi Mariańskiemu i snami o białej plastikowej kuchni. Niełatwo się w tych przeskakujących obrazach odnaleźć, za to można poczuć niepokój. I o wywołanie tego niepokoju wyraźnie autorowi chodziło, bo w ten sposób odbiorcy mogą poczuć niepokój towarzyszący Cadenowi.

Z czasem łatwiej nam tę historię uporządkować i śledzić trzy główne wątki opowieści. Pierwszy z nich jest porażającym obrazem "z pierwszej ręki" pokazującym pierwsze symptomy choroby i jej stopniowe się pogłębianie w połączeniu z nieco nieporadnymi działaniami rodziców zmierzającymi do zrozumienia Cadena i znalezienia dla niego pomocy. Drugi to zapis pobytu w szpitalu psychiatrycznym, przebiegu leczenia, problemu z akceptacją diagnozy i relacji z innymi chorymi nastolatkami. Trzeci wątek - ten nierzeczywisty - dotyczy rejsu i jest tak naprawdę doskonałą metaforą zmagań z chorobą. Wszystko ma tu znaczenie symboliczne, tym łatwiejsze do odczytania, im więcej wiemy o codzienności Cadena w szpitalu. 

Sposób, w jaki Shusterman opowiada historię Cadena, pozwalając czytelnikowi zobaczyć postęp zaburzeń i jego oczami spojrzeć na siebie samego i otoczenie, a jednocześnie w symboliczny sposób dostać się do jądra choroby psychicznej, korzystając z realnych i metaforycznych obrazów, budzi moje uznanie. Jednocześnie sama konstrukcja utworu niesie ogromny ładunek emocjonalny związany ze zrozumieniem, jak przerażająco rozpada się świat chorego i jak wiele wysiłku wymaga proces zdrowienia, które nigdy nie oznacza całkowitego uwolnienia od choroby. 

To bardzo potrzebna książka - dla wszystkich, którzy chcą wiedzieć więcej, nie tylko z czystej ciekawości. Mądra, poruszająca opowieść, która uwrażliwia na symptomy choroby, ale też pokazuje, że dotknięte zaburzeniami psychicznymi osoby nie zasługują na stygmatyzowanie, lecz na pomoc. Młodym, którzy sami się z chorobami zmagają, pokazuje, że nie są sami i choć ich doświadczenia są jednostkowe i niepowtarzalne, to jest w tym doświadczeniu coś uniwersalnego. Włączenie tematu chorób psychicznych wśród młodzieży - w sposób tak empatyczny, delikatny, ale i interesujący dla czytelnika, to bardzo ważny krok w celu budowania literackiej inkluzywności. 

Książkę warto zaproponować nastolatkom i zaufać, że będzie ona dla nich wartościową i poruszającą lekturą, bez sensacyjnego wydźwięku podejmująca mało eksploatowany temat. Myślę jednak, że nie mniej wartościowa będzie ona dla dorosłych, ponieważ w niesamowity sposób daje wgląd w przeżycia chorego nastolatka, ale też pokazuje, co może nas zaniepokoić w zachowaniu. Choć nie jest to reportaż, a beletrystyka, można z tej książki wiele się dowiedzieć. I choć ta próba uchwycenia świata chorego jest właśnie tylko próbą, przybliża do zrozumienia świata chorego w sposób niedostępny reportażowi, który musi skupiać się na faktach, nie emocjach. To wyjątkowa lektura i unikatowa opowieść.

Książka jest także dostępna jako audiobook na EmpikGo.

Autor:  Neal Shusterman
Tytuł: Głębia Challengera 
Tłumacz: Rafał Lisowski
Wydawca: wydawnictwo W.A.B.

Egzemplarz recenzencki.