Jakob Wegelius, Małpa mordercy [Zakamarki]

 

Wciąż pamiętam pierwszy zachwyt Legendą o Sally Jones, niewielką książeczką Jakoba Wegeliusa, którą przywiozłam z targów na początku 2019 roku. Swego czasu wracaliśmy do niej często, choć z czasem przyćmiły ją inne lektury. A jednak zapowiedź kolejnej książki autora, która opowiadać ma o tej niezwykłej bohaterce, dosłownie mnie zelektryzowała. Po prostu nie mogłam się jej doczekać. Zaskoczeniem okazała się jej objętość (ponad 600 stron), jednak ciekawość treści Małpy mordercy zwyciężyła.

Historia Małpy mordercy zaczyna się w czasie po wydarzeniach opisanych w Legendzie... Sally Jones jest starszym mechanikiem na statku, którym dowodzi Chief, a zarazem pozostaje przyjaciółką marynarza. Oboje zarabiają na życie, pływając na własnym statku i przyjmując zlecenia. Niestety, ostatnio gorzej im się wiedzie i właśnie z tego powodu zgadzają się przewieźć tajemniczy ładunek. Ale nic nie idzie zgodnie z planem i statek Chiefa i Sally Jones tonie. Co gorsza, krótko po tym Chief wdaje się w sprzeczkę ze zleceniodawcą, a gdy ten wpada do wody i już nie wypływa, zostaje oskarżony o morderstwo. Chief trafia do aresztu, a potem do więzienia, a lisbońsy policjanci próbują złapać Sally Jones i wysłać ją do zoo. Sprytnej gorylicy udaje się jednak uciec i po tułaczce na ulicach trafia do domu Any Moliny. Tam znajduje schronienie i przyjaźń, jednak jej tęsknota za Chiefem nie maleje. Sally Jones marzy o tym, by oczyścić Chiefa z zarzutów i wydostać z więzienia. Ale czy tego może dokonać jeden samotny goryl?

Narratorką opowieści jest sama Sally Jones, mamy więc niezwykłą okazję poznać tę historię z jej perspektywy, zobaczyć świat ludzi jej oczami. Kilkukrotnie autor przełamuje ograniczenia narracji pierwszoosobowej, przytaczając wydarzenia, w których gorylica nie uczestniczyła, ale które zostały jej zrelacjonowane, jednak generalnie całą opowieść widzimy tak, jak widziała ją Sally Jones. 

Sally Jones jest bohaterką niezwykłą - bardzo inteligentną gorylicą, która umie czytać i pisać, gra w szachy, a do tego jest bardzo zdolnym mechanikiem. Te umiejętności pomagają jej funkcjonować w świecie ludzi, jednak sam fakt, że jest zwierzęciem, powoduje, że niektórzy czują się uprawnieni do traktowania jej z pogardą. A ponieważ Sally Jones nie sposób nie pokochać, czytelnik jeszcze bardziej przejmuje się jej losem i bardzo osobiście odbiera każdy atak na jej osobę.

Choć objętość książki zrazu wydaje się onieśmielająca, w ogóle nie odczułam jej podczas czytania, bowiem fabuła powieści jest tak fascynująca, że strony dosłownie uciekają pod palcami. Autor daje nam luźną kontynuację losów Sally Jones (uwaga! książkę można swobodnie czytać bez znajomości "Legendy..."), w której los gorylicy wiąże się z niełatwą do rozwikłania zagadką zabójstwa. Tak jak Sally Jones wiemy od początku, że Chief jest człowiekiem dobrym i nikogo nie zabił, jednak on sam nie ma jak tego udowodnić, a "słowu" małpy ludzie nie będą skorzy uwierzyć. Dlatego z przejęciem śledzimy tułaczkę gorylicy po ulicach Lizbony, rodzące się zaufanie w nowym schronieniu, a także rozpaczliwą wyprawę do Indii w poszukiwaniu dowodu na niewinność ludzkiego przyjaciela Sally.

Na swojej drodze pełnej przygód Sally Jones napotka wielu różnych ludzi. Będą wśród nich źli i niegodziwi, których musi się wystrzegać i którzy mogą ją skrzywdzić. Będą obojętni. Będą też dobrzy, choć nieskorzy do pomocy, i ci najlepsi, którzy wyzbędą się uprzedzeń i nawiążą przyjaźń i gotowi są narazić siebie, by pomóc niezwykłej przyjaciółce. Mamy więc w powieści całą gamę ludzkich postaw i mnóstwo materiału do przemyśleń. W ten sposób historia uczy nas, że czasem trzeba wyjść poza uprzedzenia i uwrażliwia na krzywdę, którą ludzie wyrządzają sobie nawzajem, a także zwierzętom.

Choć jest to książka skierowana do młodych odbiorców ze zwierzęcym bohaterem w roli głównej, nie ma tu mowy o infantylizmie. To poważna, mądra powieść, która urzeknie czytelnika w każdym wieku. Pełna przygód, niepokojąca, wyjątkowa historia o niesłusznych oskarżeniach, przyjaźni, oddaniu, poświęceniu, o uprzedzeniach i stosunku ludzi do zwierząt, o egoizmie, marzeniach i lojalności, o nadziei i przebaczeniu. Fantastycznie napisana, odwołująca się do wrażliwości odbiorcy, z wartką, pełną napięcia akcją. Słodko-gorzka opowieść, w której jest przestrzeń do rozważań, a jednocześnie niesamowicie fascynująca, pełna zwrotów akcji historia jedynej w swoim rodzaju gorylicy, która zaznała wiele krzywd od człowieka, lecz wciąż umie być lojalną przyjaciółką. 

To niesamowite, że ilustrator książek dla dzieci (ilustracje w książce także są jego autorstwa) napisał tak obszerną powieść, do tego bardzo udaną (uhonorowaną szwedzką Nagrodą Augusta, podobnie jak Legenda...), uniwersalną, wciągającą. Wegelius na samym wstępie serwuje nam rysunkową galerię postaci, ilustracja otwiera też każdy rozdział. Do tego książka ma piękną twardą okładkę i po prostu przyciąga oko od pierwszych chwil. 

Pisanie tak obszernych powieści skierowanych - bądź co bądź - do dzieci to spore ryzyko. Część potencjalnych czytelników może się przestraszyć ponad 600 stron gęsto zadrukowanych tekstem. Ale nikt, kto podejmie ryzyko, nie będzie zawiedziony, bowiem dane im będzie podążyć za Sally Jones od Lizbony, przez oceany, aż na dwór Maharadży. To urzekająca, bardzo mądra i wzruszająca opowieść, którą czyta się z zapartym tchem i często z gulą w gardle. Niezwykła, zapadająca w pamięć opowieść, która nie powiela schematów i traktuje odbiorcę bardzo serio. Fabułę niełatwo przewidzieć, autor co rusz zaskakuje rozwiązaniami, a napięcie nie opada do ostatniej chwili. To ważna lekcja tolerancji, której udziela nam Sally Jones, patrząca na ludzi z lękiem i nadzieją zarazem. Nie żałuję ani chwili spędzonej na lekturze i myślę, że śmiało możecie po nią sięgnąć niezależnie od tego, ile macie lat.

Autor: Jakob Wegelius
Tytuł: Małpa mordercy
Ilustracje: Jakob Wegelius
Wydawca: Zakamarki