Ariel Lawhon, Rzeka lodu [Wydawnictwo Poznańskie]

 

Bardzo lubię, kiedy fikcja inspiruje się faktami i kiedy za jej pośrednictwem można spojrzeć w przeszłość, poznać zdarzenia może nie historycznie spektakularne, ale interesujące w swojej znacząco mniejszej skali. Bo właśnie w tych małych historiach często zawiera się więcej, niż można podejrzewać. I tak właśnie jest z historią Marthy Ballard, która zainspirowała Ariel Lawhon do napisania Rzeki lodu.

Przejmująca powieść inspirowana życiem i pamiętnikiem Marthy Ballard, akuszerki, która z odwagą i determinacją przeciwstawiła się męskim zasadom, na zawsze zapisując się na kartach amerykańskiej historii.

Rok 1789. W zamarzniętej rzece Kennebec znaleziono zwłoki mężczyzny. Na miejsce zbrodni zostaje wezwana miejscowa akuszerka i uzdrowicielka Martha Ballard, aby zbadać ciało i ustalić przyczynę śmierci.

Jej pamiętnik to zapis wszystkich narodzin i śmierci, przestępstw i katastrof rozgrywających się w hermetycznej społeczności Hallowell. Kilka miesięcy wcześniej Martha badała sprawę domniemanego przestępstwa popełnionego przez dwóch małomiasteczkowych notabli –martwy mężczyzna był jednym z nich. Jednak gdy miejscowy lekarz podważa wyniki śledztwa Marthy, kobieta zmuszona jest samodzielnie dociekać prawdy o wstrząsającym morderstwie. I musi do niej dotrzeć, nim skończy się zima.

To znamienne, że historia tak lubi pamiętać o mężczyznach, których największą zasługą było odbieranie życia, a z uporem zapomina o kobietach, które życie pomagały sprowadzić i które je chroniły. Dlatego tak mnie cieszy, że coraz więcej autorek (bo czynią to głównie kobiety) wyciąga takie niebanalne postaci z mroku dziejów i przypomina szerszej publiczności. Bo Martha Ballard, o której nie słyszałam nigdy, z pewnością taką nietuzinkową postacią była, a powieściowa forma, łatwo przyswajalna, jest jedną z lepszych do tego, by poznało ją jak najwięcej czytelników.

Powieść możemy uznać za historyczną, ale ma w sobie zarówno elementy dramatu i powieści obyczajowej, jak i kryminału. Wszystkie elementy splecione zostały z dbałością i w proporcjach doskonałych do opowiedzenia wciągającej i emocjonującej historii.

Autorka buduje postać Marthy ze strzępów wiedzy i własnej wyobraźni, tworząc postać wyodrębniającą się z tłumu i wyprzedzającą swoje czasy, ale jednocześnie wiarygodną i ludzką. To nie spiżowy pomnik, choć wyraźnie widać tu podziw wobec niezwykłej kobiety, ale portret osoby, która jest szlachetna i odważna, ale ma swoje słabostki i potrafi postąpić małostkowo. Jej motywacje są dla nas czytelne i często zgodne z tym, jak sami chcielibyśmy się w danej sytuacji zachować.

Urzekający jest też obraz rodziny bohaterki, a zwłaszcza jej pełne miłości - co nie było oczywiste wtedy i nie jest oczywiste dziś - małżeństwo oparte na szacunku, zaufaniu i wolności. W czasach, kiedy to mężczyzna miał decydujący głos w kwestii  każdego z poczynań żony, trzeba było być niezwykłym mężczyzną, by dać przestrzeń kobiecie do rozwoju i pracy. 

Historia, którą opowiada Lawhon, jest nie tylko interesującą podróżą w czasie, pozwalającą przyjrzeć się realiom życia pod koniec XVIII w. Nie tylko spojrzeniem na ówczesną sytuację kobiet i mężczyzn czy realia prawne i społeczne stosunki, w jakich funkcjonowali. Choć jest to oczywiście ogromnie interesujące i dla opowieści znaczące. Bo punktem centralnym historii jest osobisty dramat żony pastora, brutalnie zaatakowanej pod nieobecność męża i niemogącej właściwie domagać się sprawiedliwości, jako że jednym ze sprawców był... lokalny sędzia. Jest to wątek bolesny i poruszający, właśnie dzięki starannemu wprowadzeniu w tło historyczno-społeczne.

Autorka świetnie buduje klimat opowieści, pieczołowicie oddając zarówno surowe realia życia, jak i mroźną aurę towarzyszącą wydarzeniom. Starannie dobiera środki, miesza fakty z fikcją, konstruując fabułę angażującą i skłaniającą do refleksji. W tej pięknie napisanej historii nie tylko ma szansę rozbłysnąć gwiazda Marthy Ballard, ale i wybrzmiewa w pełni opowieść o nierównościach w świecie urządzonym i rządzonym przez mężczyzn.

To książka, przez którą płynęłoby się z lekkością, tak dobrze jest napisana, gdyby nie poziom frustracji związany z rozgrywającymi się wydarzeniami i ich reperkusjami dla bohaterów. Autorka wciąga czytelnika do tego świata i angażuje emocjonalnie, przez co niejednokrotnie musi zaciskać pięści w bezsilnym gniewie i ronić łzę nad cierpiącymi. Świetna to lektura i mocno ją polecam. 

Autor: Ariel Lawhon

Tytuł: Rzeka lodu

Tłumacz: Robert Waliś

Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie

Egzemplarz recenzencki