Joanna Fabicka, Rutka [Agora dla dzieci]

 

O wojnie z dziećmi można i trzeba rozmawiać. To ważny element naszej historii, a jego echo wciąż jest słyszalne. Oczywiście można o niej rozmawiać w bardzo różny sposób, bardzo różnie można też o niej dzieciom opowiadać. Czytaliśmy już z Wojtkiem wiele książek podejmujących ten temat, ale takiej jak Rutka Joanny Fabickiej jeszcze nie. Bardzo się cieszę, że została wznowiona, ponieważ to idealny dla mojego dziecka moment, by po nią sięgnąć. 

Bohaterką książki jest dziesięcioletnia Zosia, która mieszka na łódzkich Bałutach. Są wakacje, a dziewczynka praktycznie jako jedyna nigdzie nie wyjeżdża. Jej mama jest szalenie skupiona na pracy, a do tego właśnie wyjeżdża służbowo, pozostawiając córkę w domu, pod opieką starej ciotki Róży. Zosia jest znudzona i samotna, ale wszystko się zmienia, gdy w pewne upalne popołudnie spotyka na podwórku Rutkę - tajemniczą dziewczynkę z rudym warkoczem. Od tej chwili zaczyna się ich zwariowana, pełna magii i tajemnic podróż w czasie.

Rutka to bardzo niezwykła historia, w której teraźniejszość miesza się z przeszłością, a dwie samotne dziewczynki znajdują w sobie oparcie. Dwie zupełnie różne samotności przenikają się i łączą, dwa różne losy na chwilę splatają się w tej onirycznej, surrealistycznej wizji. W ten sam sposób splatają się o przenikają dwie rzeczywistości - ta współczesna rzeczywistość starej łódzkiej dzielnicy i ta wojenna rzeczywistość łódzkiego getta.

Autorka z niezwykłą pomysłowością i wrażliwością opowiada młodym czytelnikom w wojnie i utworzonym na Bałutach getcie. Jest to opowieść bardzo czytelna i wyrazista, mimo że słowo "wojna" nie pada w niej ani razu. Joanna Fabicka ufa jednak młodemu czytelnikowi, wierzy w jego intuicję i wie, że nie w tej opowieści nie wszystko musi być dosłowne, aby zostało zrozumiane. Z resztą nie książkowe fakty historyczne w tej opowieści mają największe znaczenie. Tu liczą się emocje, ulotne obrazy, tak subtelne, a tak poruszające. W surrealistycznej, nieco poetyckiej historii wyraźnie wybrzmiewają smutne losy społeczności żydowskiej i ta niebywała tragedia całego narodu.

Joanna Fabicka opowiada o smutku osieroconych dzieci, wciąż czekających na powrót rodziców, o głodzie na ulicach getta, o setkach Żydów przywożonych tu z całej Europy, o towarowych pociągach mknących ku zagładzie. Przechadza się tu Chaim Rumkowski, a dzieci kryją się przed nim w zaułkach. Wszystko, co my, dorośli, znamy z historii, odnajdziemy w tej książce, nawet jeśli nie wprost nazwane. Bolesna historia podana w ten subtelny sposób wciąż jest przejmująca, a książka pozostaje hołdem dla tych, o których wciąż powinniśmy pamiętać. Rutka może być inspiracją do dalszych poszukiwań i poznawania historii, może też pozostać wzruszającym wprowadzeniem w temat losu łódzkich - i nie tylko - Żydów i wszystkich ofiar II wojny światowej.

Warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt tej historii. Rutka jest bowiem opowieścią o samotności dziecka z getta, ale i o samotności dziecka współczesnego, "osieroconego" w sposób metaforyczny przez pędzących za pracą i pieniędzmi rodziców. To właśnie samotność zbliża do siebie Rutkę i Zosię, a losy Rutki wcale nie umniejszają samotności Zosi. Wręcz przeciwnie. Autorka zdaje się wskazywać, jak łatwo my, dorośli, tracimy z oczu to, co najcenniejsze. I warto pochylić się także nad tym wątkiem.

Styl pisarki jest bardzo przyjemny w odbiorze, a surrealistyczna opowieść, jej nieprzewidywalność i tajemniczość z pewnością przyciągną dzieci do lektury. Książkę można zaproponować starszakom do samodzielnego czytania, warto jednak poznawać ją wspólnie i przygotować się na pytania najmłodszych. W tej historii mieszają się prawda i magia, bolesna historia i odrobina szaleństwa, a wszystko to powstało z głęboką wiarą w młodego odbiorcę.   

Historię stworzoną przez Joannę Fabicką wzbogacają przepiękne ilustracje Mariusza Andryszaka, równie jak tekst oniryczne i surrealistyczne kolaże, na których współistnieją wczoraj i dziś, Rutka i Zosia. Te klimatyczne obrazy wspaniale współgrają z opowieścią.

Rutka poruszyła mnie do głębi i nie mam wątpliwości, że zasługuje na uwagę i uznanie czytelników. To wyjątkowa w swej konstrukcji i fabule opowieść o bardzo trudnych sprawach, które nie powinny zostać zapomniane. To lektura, którą każdy przyswoi i zrozumie w swój własny sposób, jednak stanowić będzie idealny punkt wyjścia do rozważań, rozmów i pogłębiania wiedzy. Jest opowieścią o historii, ale też o sprawach ponadczasowych, takich jak samotność czy rodzina. To piękna, mądra i wartościowa lektura, która na długo zapada w pamięć.

Autor: Joanna Fabicka
Tytuł: Rutka
Ilustracje: Mariusz Andryszak
Wydawca: Agora dla dzieci