Katarzyna Wężyk, Aborcja jest [Agora]

 

Posiadanie głosu jest kluczowe. Nie wyczerpuje to

bynajmniej praw człowieka, ale stanowi w nich kwestię

centralną, można więc uznać historię praw kobiet

i ich braku za historię milczenia i prób jego przerwania.

- Rebecca Solnitt

Temat aborcji od dawna rozpala dyskutantów na całym świecie, a w naszym kraju jest jednym z drażliwszych. Nie potrafimy rozmawiać o nim z bliskimi, a już na pewno nie w szerszym gronie. W sferze publicznej wypływa na plan pierwszy od czasu do czasu, ale nie pamiętam, by dyskusja była tak ożywiona jak od 2020 roku. Pogląd na sprawę aborcji każdy kształtuje w zgodzie z własną wiedzą i sumieniem, jednak by było to możliwe, powinniśmy dążyć do zdobycia możliwie wszechstronnej wiedzy w tym temacie, co może nie jest łatwe, ale co - przynajmniej częściowo - umożliwić może nam lektura książki Katarzyny Wężyk pt. Aborcja jest.

Na książkę składają się 34 rozdziały, z których mniej więcej połowa to głosy kobiet, które aborcji się poddały lub towarzyszyły osobie poddającej się aborcji. To bardzo różnorodne historie i bardzo różne powody, a jednak bardzo wymowne, ponieważ dają czytelnikowi wgląd w całe spektrum sytuacji, których zapewne nigdy nie doświadczy, a których w debacie o samej aborcji pominąć nie można. To historie jednostkowe, bardzo osobiste i indywidualne, ale też w pewien sposób reprezentatywne. Gromadząc je w książce autorka sprawia, że aborcja przestaje być tematem czysto teoretycznym, pokazuje, że to nie temat do czczych dywagacji, a bardzo realne zjawisko, bardziej powszechne, niż się wydaje i tym bardziej zasługujące na dokładniejszą analizę, na próbę zrozumienia, wejścia w czyjeś buty i postawienia się w obcej sobie sytuacji. Autorka oddaje w ten sposób głos osobom najbardziej pomijanym w politycznej i medialnej debacie - czyli kobietom. Pokazuje, jak wiele jest tu niuansów i szczegółów, które umykają decydentom i wypowiadającym się publicznie osobom. I - koniec końców - historie te dają więcej nawet do myślenia niż cała część merytoryczna.

Co wcale nie znaczy, że merytoryczna część nie zasługuje na uwagę. Katarzyna Wężyk podjęła trud przedstawienia czytelnikom książki w sposób zrozumiały i skondensowany możliwie wielu aspektów tematu. Przede wszystkim znajdziemy w książce historię zjawiska wywiedzioną aż od starożytności, z prezentacją stosunku ówczesnych ludzi, władz czy religijnych przywódców na kwestię aborcji oraz stosowanych metod zarówno zapobiegania ciąży, jak i jej usuwania. Ma to wcale nie tak małe znaczenie dla zrozumienia współczesnych czasów i naprawdę warto się z tematem zapoznać.

To, co świetnie udało się autorce w czasie pisania książki, to ukazanie tematu aborcji w szerokim kontekście społeczno-politycznym na świecie i w naszym kraju. Czytelnik może nie tylko przyjrzeć się zmianom zachodzącym w podejściu do aborcji w wybranych krajach na świecie, ale też jak na ich tle wyglądała ta kwestia w Polsce. To również ma znaczenie dla obecnego podjęcia tematu w debacie publicznej. Wężyk pokazuje, jak upolityczniał się ten temat i jak regulacje prawne zmieniały się pod wpływem zmian ideologicznych i ustrojowych, zmierzając jednocześnie do możliwie szerokiego i jasnego zaprezentowania obowiązującej oficjalnie optyki i nastrojów społecznych wiążących się z podjętą kwestią. 

Jedną z ciekawszych dla mnie kwestii okazało się pokazanie, jak bardzo pewne środowiska wpłynęły na język debaty i jak ten język zdeterminował rozmówców, ale też jak w pewien sposób uniemożliwił racjonalną dyskusję, zastępując ją dyskusją emocjonalną, opartą o odwołania i metafory, stawiając jednocześnie na znacznie słabszej pozycji zwolenników liberalizacji prawa do aborcji.

Przypuszczam, że zwolennicy całkowitego zakazu aborcji, zwracając uwagę na wydawcę książki, niechętnie po nią sięgną, uważam jednak że warto się z nią zapoznać i wyrobić sobie własne zdanie w tej rozpalającej debatę publiczną kwestii. Oczywiście można założyć, po której stronie "barykady" stoi autorka, a jednak wydaje mi się, że stara się ona zachować możliwy obiektywizm, a już na pewno nie ma w tej książce propagandy. Są tylko realne przykłady i sporo wiedzy oraz ujęcie tematu w szerszym kontekście. Wyważony, nieepatujący emocjami język i - dla przeciwwagi - osobiste historie wielu kobiet prezentujące możliwie szerokie spektrum okoliczności sprawiają, że książka będzie wartościową lekturą zarówno dla zdecydowanych zwolenników liberalizacji prawa do aborcji, jak i dla tych niezdecydowanych, które chcą wyrobić sobie swoje zdanie, niezależnie od tego, czy zechcą wziąć udział w debacie, czy chcą zachować je dla siebie. Przede wszystkim Aborcja jest pokazuje, że aborcja - niezależnie od wprowadzanego prawa i stosunku opinii publicznej, była, JEST i będzie. I dlatego tak ważne jest, by tę kwestię zrozumieć. 

To była trudna, ale szalenie inspirująca lektura, skłaniająca do myślenia i doskonale pokazująca mechanizmy, jakie rządzą także nami osobiście, gdy próbujemy ustosunkować się do tematu.

Autor: Katarzyna Wężyk
Tytuł: Aborcja jest 
Wydawca: wydawnictwo Agora