Wojciech Mikołuszko, Wojtek [Agora]

Dla dziecka to prawdziwa frajda, gdy ma w ręku książkę ze swoim imieniem w tytule (albo gdy to samo imię nosi jeden z bohaterów). Przekonałam się o tym najpierw, gdy czytaliśmy z Wojtkiem Jak  Wojtek został strażakiem Czesława Janczarskiego (tu było i imię, i straż pożarna, którą w owym czasie Młody uwielbiał), a potem, gdy czytaliśmy Wojtka. Żołnierza bez munduru Elizy Piotrowskiej. Dlatego już w chwili, gdy w oko wpadła mi okładka książki Wojciecha (kolejna zbieżność) Mikołuszki, wiedziałam, że Wojtka musimy mieć w swojej biblioteczce.

Tytułowym bohaterem książki jest bocian gniazdujący w pewnej podlaskiej wsi. Właśnie szykuje się do odlotu, by wraz z innymi bocianami udać się "za wielką wodę, za wielki piasek". Tymczasem obok jego gniazda siedmioletni Jacek żegna odjeżdżającego tatę. Ojciec od dawna choruje i nie chce być ciężarem dla rodziny, stąd jego decyzja o wyprowadzce.

Losy Wojtka i Jacka splotą się w momencie, gdy bocian zaplącze się w sznurek, który leżał w gnieździe, i nie poderwie się do lotu wraz z innymi bocianami. Jacek wraz z mamą co prawda szybko go uwolnią, jednak nie dość szybko, by zdołał odnaleźć swego lidera. Dlatego podróż będzie musiał odbyć sam.

Gniazdo na złamanej topoli okazuje się uszkodzone i mama, bojąc się o bezpieczeństwo syna, uważa, że koniecznie trzeba je usunąć. Jednak Jacek nie chce się na to zgodzić, bo wierzy w stare podanie o bocianach powracających z Wyraju z magicznym chlebkiem i liczy, że powracający Wojtek przyniesie zdrowie jego tacie, a tym samym chłopiec odzyska ojca. Tak zaczyna się nierówna "walka" z mamą w obronie gniazda.

Narracja książki koncentruje się na dwóch bohaterach - Wojtku i Jacku -  i opisuje wydarzenia z ich perspektywy. Oba wątki wyszczególnione są odmiennym kolorem druku, dzięki czemu łatwiej zorientować się, czyje losy są tematem opowieści w danej chwili.

Podążając za odlatującym Wojtkiem, śledzimy jego drogę na afrykańskie zimowisko bocianów, odkrywając prawdę o wszelkich niebezpieczeństwach czyhających na te piękne ptaki. A przede wszystkim prawdę o tym, że za wiele z nich odpowiadają ludzie. Żerowanie na wysypiskach śmieci okazuje się zgubne dla niejednego bociana. Groźne są nie tylko przetworzone resztki, ale też wszechobecny plastik i substancje oblepiające pióra i uniemożliwiające lot. Afrykańscy myśliwi bez skrupułów do przelatujących ptaków strzelają. Śmiercią może skończyć się dla bociana zjedzenie szarańczy z opryskiwanych pól (człowiek pozostawia zwierzętom coraz mniej bezpiecznych żerowisk)...  

Wiele  krytycznych momentów spotyka Wojtka w jego podróży, ale też niejeden szczęśliwy,  a nawet zabawny. Jak chociażby moment, kiedy Wojtek odkrywa, że czyszczenie zębów krokodylom jest dla niego bardzo... opłacalne. Spotyka też na swej drodze dobrych ludzi, którzy gotowi są udzielić mu pomocy.

Jego podróż - obejmująca wiele dni i tysiące kilometrów - ukazana została przez autora z całym dramatyzmem i plastycznością, a przy tym w sposób, w jaki mogłoby odebrać ją dziecko (z właściwym dziecku zasobem pojęć). Bo Wojtek kieruje się instynktem, nie wszystko rozumie i umie nazwać, ale szybko się uczy, co jest dla niego groźne, a co zapewnia bezpieczeństwo. Ty samym młody czytelnik, w pełnych emocjach śledzący losy bociana, również wiele się uczy o otaczającym nas świecie i wpływie człowieka na przyrodę.

Najważniejszą wartością, jaką gwarantuje ta książka, nie jest czytelnicza rozrywka (choć i przyjemność będziemy czerpać), jest ważna lekcja z zakresu ochrony przyrody. Droga Wojtka pokazuje, że dla przetrwania tego (jak i wielu innych) gatunków nie wystarczą działania lokalne, ale współpraca ludzi z różnych rejonów świata.

Wojciech Mikołuszko nie po raz pierwszy udowadnia, że jest fantastycznym popularyzatorem wiedzy przyrodniczej wśród dzieci. Konstruując tę fascynującą i poruszającą fabułę, uczy czytelnika o migracji ptaków, o ekosystemach, o zgubnej ingerencji człowieka w naturalne  środowisko, a nawet o tym, na czym polega tajemnica latania oraz oswajanie zwierzęcia.

Do tego dochodzą ciekawostki kulturowe, "etymologia" imienia, rola bociana w słowiańskiej mitologii i bardzo prawdziwy obraz rodziny, w której zdarzają się kryzysy, choroby czy niesnaski, ale w której najważniejsza jest miłość.

Losy Wojtka i Jacka splatają się i przenikają, zabierając nas w niesamowitą podróż, ucząc jednocześnie, czym jest wytrwałość, determinacja i radzenie sobie ze słabościami. W obu wątkach czytelnik odnajdzie coś dla siebie i obydwa są jednakowo interesujące.

Choć książka i jej ogólne przesłanie są dla czytelnika zrozumiałe, warto książkę przeznaczyć do wspólnej lektury. Przede wszystkim dlatego, że Wojtek, nie potrafiąc precyzyjnie nazwać niektórych zjawisk, jedynie opisuje je przez analogie. I choć dziecko domyśla się, o czym mowa, może mieć w czasie lektury masę pytań zarówno o wydarzenia, jak i poruszane problemy. Nie ma nic przyjemniejszego niż dyskutowanie na bieżąco o tym, co dziecko chciałoby doprecyzować lub poznać dokładniej. Poza tym dyskusja, będąca naturalnym następstwem tej ważnej lektury, pozwala w pełni czerpać z lekcji, jaką daje nam historia Wojtka.

Obłędne są w tej książce ilustracje przygotowane przez Małgorzatę Dmitruk, artystka, której twórczość silnie zakorzeniona jest w kulturze Podlasia. To właściwie nie są tylko ilustracje, to połączenie rękodzieła i malarstwa, które czyni z książki małe dzieło sztuki. Każdy z elementów został pieczołowicie wyszyty i uzupełniony pociągnięciami pędzla. Te obrazy można oglądać i analizować nitka po nitce, a także po prostu podziwiać.

Bardzo cieszę się, że ta książka trafiła w nasze ręce. Pięknie ilustrowana, z mądrą, poruszającą i inspirującą fabułą. Historia, do której chce się wracać, książka, którą trzeba podziwiać. Jestem pewna, że spodoba się niejednemu młodemu czytelnikowi, a jej walory docenią też rodzice.

Autor: Wojciech Mikołuszko

Tytuł: Wojtek

Ilustracje: Małgorzata Dmitruk

Seria: Zwierzaki

Wydawca: Wydawnictwo Agora